De Cephalopoda of cephalopoden zijn inktvisachtigen die behoren tot de Mollusca, de stam der weekdieren. Cephalopoden komen al sinds het Cambrium voor in zee. De voorouders van de nautilus ontstonden in het Ordovicium en in het Mesozoicum waren cephalopoden waaronder ammonieten dominant aanwezig in zee.

Binnen de cephalopoden onderscheiden we onder meer de:

• Neocoleoidea: met recente vertegenwoordigers als octopussen, zeekatten, etc.;
• Belemnoidea: belemnieten;
• Ammonitida: ammonieten;
• Ceratitida: ceratieten;
• Goniatitida: goniatieten; 
• Nautilida: nautilussen
• Overige nautiloidea met onder meer de orthoceren.

Een groot aantal cephalopoden, waaronder de ammonieten en belemnieten, is uitgestorven aan het einde van het Krijt tijdperk.

Sommige cephalopoden zoals de nautilus en de ammonieten hebben een exoskelet. Andere soorten hebben een inwendig skelet zoals de huidige zeekat, en dit geldt ook voor de belemnieten. Veel huidige soorten hebben helemaal geen skeletdelen meer zoals de octopus.

Cephalopoden kunnen zich voortbewegen in zee door water uit te persen. Het dier beweegt dan in de tegengestelde richting van de waterstroom. Ammonieten bijvoorbeeld bewogen dan ook achteruit, met hun lijf en kop in de richting waar ze vandaan kwamen. Andere inktvisachtigen konden wel vooruit zwemmen. Alle cephalopoden zijn carnivoren.