Basisuitrusting & veiligheid

De ontsluiting van geologische lagen is vaak geassocieerd met hoogdynamische omgevingen, zoals eroderende klifkusten, steengroeves, bouwputten, opspuitingen etc. Dit houdt soms zekere risico’s in, die in sommige gevallen levensbedreigend kunnen zijn vb. vallende stenen, wegspringende steensplinters of drijfzand. Neem dan ook de nodige voorzorgen en neem geen onnodige risico’s. Het is aan te raden om verlaten terreinen steeds gepaard te bezoeken. Langs klifkusten moet specifiek rekening gehouden worden met de getijden. In actieve groeves is instortingsgevaar vaak reëel. (zie de verzamel code)

Als je alleen gaat zoeken, hou je best een mobiele telefoon op zak. Let er ook op dat je voldoende te drinken en een basis EHBO set meeneemt tijdens het fossielen zoeken. Als je zoekt in extreem hard gesteente, zet dan een veiligheidsbril op tegen rondvliegende steensplinters.

Checklist basisuitrusting:

• Aangepaste (outdoor) kledij en stevige schoenen (met voldoende profiel)
• Werkhandschoenen
• Helm
• Fluoriserend hesje
• Veiligheidsbril
• Mobiele telefoon
• EHBO set
• Voldoende eten en drinken om in je noden te voorzien
• Loupe
• Een kwastje of handveger om je vondsten schoon te vegen
• Stevige rugzak, draagtas, emmer of bak (in deze laatsten schuren of tikken fossielen minder tegen elkaar)

Checklist info en documentatie:

• Locatiebeschrijvingen, (topografisch) kaartmateriaal en geologisch profiel, getijdentabel voor kustlocaties
• Toelating of vergunning om terrein te betreden
• Notitieboekje of papier, potlood (werkt ook als het regent)
• Fototoestel met/en GPS om vondsten te documenteren

Checklist berging:

• inpakmateriaal: zakjes, ziplocks, krantenpapier, eventueel doosjes en zilverpapier voor fragielere specimens
• lijm (best reversibel)
• impregneermiddel voor fragiele specimens

Zoeken in hard materiaal (gesteenten)

In hardere gesteenten is een hamer vaak je belangrijkste werktuig. Belangrijk is de vorm en vooral het gewicht van de hamer: een gemiddeld gewicht (ca. 600-900 gram) leent zich voor veelzijdig gebruik. Een moker (ca. 1200 – 2000 gram) leent zich voor het openbreken van grotere of zeer harde blokken. Een zeer kleine en lichte hamer (ca. 100-200 gram) tot slot, kan van pas komen om stenen bij te trimmen op het terrein. Een goede vuistregels is om de fijne preparatie steeds thuis te doen. Het is dus doorgaans niet nodig hiervoor materiaal op het terrein mee te brengen.

Het kan de moeite lonen om te investeren is een degelijke geologenhamer. Kies voor een gewicht dat aangepast is aan je kracht en gebruik (ca. 850 gram kan als standaard beschouwd worden). De meeste merken hebben een variant met een afgeplatte en een puntige afwerking. De puntige variant kan beschouwd worden als iets veelzijdiger, de platte variant is superieur voor sterk gelaagde gesteenten. Geologenhamers vind je in geologische speciaalzaken.

Belangrijk! Hoewel een geologenhamer uitgerust is met een beitelvormig deel, is het nooit een goed idee ze als beitel te gebruiken door er met een andere hamer op te slaan. Doordat beide gemaakt zijn uit gehard staal, ontstaan door twee hamers tegen mekaar te slaan metaalsplinters (zelfs bij zachte tikken). Deze splinters zijn messcherp en kunnen ernstige verwondingen veroorzaken.

Pikhouwelen kunnen gebruikt worden om grotere hoeveelheden steen te verzetten. Voorwaarde is wel dat het materiaal niet té hard is, of vlot breekt. Breekijzers kunnen gebruikt worden om bestaande breuken open te trekken. In heel zacht gesteente kan soms een zaag worden gebruikt om fossielen uit te zagen. Een groot voordeel aan deze techniek is dat je nauwelijks trillingen veroorzaakt, die het fossiel anders zouden kunnen beschadigen.

Beitels zijn er in uiteenlopende vormen en maten. Ze zijn vooral geschikt om stenen op een meer gecontroleerde manier te breken, of om bestaande breuken verder open te krijgen. Kies brede, platte beitels voor sterk gelaagde gesteenten, en smalle beitels of puntbeitels voor eerder amorfe materialen.

Als je een fossiel hebt uitgehakt, moet deze goed verpakt worden voor het vervoer. Voor kleine fossielen zullen gripzakjes volstaan. Grotere fossielen kun je het beste inpakken in kranten. Het is een goede praktijk om reeds op het terrein een label bij te voegen met informatie over de vindplaats en precieze laag.

Checklist:

• Geologenhamer
• (Vuist)moker voor grote of harde blokken
• Houweel
• Breekijzer
• Beitels in verschillende maten
• Zaag om fossielen uit zachte gesteenten te zagen (oude grove houtzaag o.i.d.)
• Steekwagentje voor zware stukken

Zoeken in zachte of losse sedimenten (zand, klei)

Voor zachtere sedimenten gebruik je graaf- of steekgereedschap mee. Een oestermes kan zeer geschikt zijn om in hardere kleien te gebruiken. Losse sedimenten kunnen gezeefd worden, hetzij droog hetzij met behulp van water. Voor droog zand is een zeef met een gaasdiameter van 5 mm heel geschikt, maar de gaasdiameter dient eerst en vooral aangepast aan de afmetingen van de fossielen die je verwacht. Bij het zeven met fijnere maasdiameters maak je best gebruik van water om het sediment door te spoelen. Zie ook de handleiding voor het maken van een zeef.

Om het zand uit te graven is het nodig om een schep mee te nemen om de zeef te vullen. Ook een krabber of harkje kan erg handig zijn om grindlagen los te maken.

Fossielen uit losse sedimenten zoals zand, kunnen met behulp van zeven gevonden worden

Als het sediment erg kleine fossielen bevat, is het aan te raden om een zak ongezeefd materiaal mee naar huis te nemen, en daar met water uit te wassen in een zeef met een kleine gaasdiameter (bijvoorbeeld 1 mm of kleiner). Vervolgens kan met een loupe of microscoop het overgebleven residu doorzocht worden. Indien mogelijk (vb. als er op de site waterplassen voorhanden zijn), is het efficiënter ter plaatse fijn te zeven en het residu mee te nemen. Emmers of bakken met deksel kan je ter plaatse laten uitlekken.

Checklist:

• Zeven (vereiste gaasdiameters)
• Spade of schep
• Harkje of krabbertje, (oester)mes of priem om harde gedeelten los te maken
• Emmers of bakken voor residu